‘De Etalage’
Text: Rob Mellink
Technische ontwikkelingen hebben de toereikendheid tot het maken van foto’s voor het grote publiek vergroot. Mobieltjes zijn voorzien van een kwalitatief goede camera. Op elk moment van de dag en op elke plek op de wereld zijn we in de gelegenheid foto’s te maken en deze te delen met onze omgeving.
In de huidige tijd delen we onze privégrillen via sociale media. We richten onze camera op onze persoonlijke wensen, verlangens, eigen(aardig)heden, kwetsbaarheden, bezigheden en waarheden. De publieke sfeer wordt als een verlengstuk van de woonkamer beleefd. Precies die grilligheid die kenmerkend is voor de privésfeer, manifesteert zich steeds meer in de publieke ruimte en eist deze ruimte op. De grens tussen gemeenschappelijke ruimte en privégebied, lijkt steeds meer troebel te worden en verwarring te veroorzaken.
Wat heeft deze ontwikkeling voor gevolg voor de wijze waarop wij kijken naar de beelden die wij met elkaar delen? En welke vragen kunnen wij hierbij plaatsen?
Tegenwoordig richten we de camera ook vooral heel letterlijk op onszelf: de selfie. Een selfie is een fotografisch zelfportretfoto, waarbij de fotograaf gelijkertijd de gefotografeerde is. Een selfie is geen selfie als dit feit niet met ‘ons’ door de ‘spreker’ via het beeld wordt overgedragen. Deze verbinding veronderstelt eerlijkheid, openheid, transparantie of ‘echtheid’. Deze eerlijkheid wordt daarbij ook nog eens nadrukkelijk ‘bewezen’ door de actie zelf: het maken van de foto door degene die voor de camera staat, in het uiteindelijke beeld te vangen. In niets lijkt het dat de fotograaf er op gericht is het publiek iets van waarheid en eerlijkheid toe te dekken of te vervormen. Het is een ‘mijn werkelijke hier en nu aan u’. Een zelfbekentenis. Of spreken we hier eerder over een vorm van zelfopvoering?
De aantrekkingskracht van de selfie is de zelfbeschikking. Maar in het geval van de selfie, lijkt er sprake te zijn van een merkwaardige botsing tussen de rol van fotograaf en de rol van de gefotografeerde. Hoe kunnen beiden dezelfde persoon zijn? Wiens belang schikt voor het andere? Hoe verhoudt zich de zelfbekeken aard van de selfie tot die van het voyeuristische karakter van de fotografie, namelijk vanuit een onbekeken kijken, de camera als sleutelgat. Het klassieke ‘achter de camera’ is er niet meer bij.
Op welk deel van deze constructie tussen fotograaf en gefotografeerde, doet de selfie ons als publiek het grootste appèl. Wat is de aanspreekrichting die hier domineert? Waar kijken wij eigenlijk naar? Welke waarde heeft de selfie zonder de gratie van de overdracht aan het publiek? Maar bovenal, wat betekent de populariteit van de selfie in een door fotografisch beeld aangedreven samenleving voor de wijze waarop wij met elkaar in verbinding staan en ‘in beeld’ zijn?
De Etalage is een doorlopend project, waar ik in de rol van ‘kunstenaar’, het publiek tot discussie verleid door aan hen vragen en afwegingen voor te leggen ten aanzien van de selfie, met als doel een opening tot gesprek te vinden ten aanzien van de vanzelfsprekende wijze waarop wij foto’s van onszelf maken en delen met onze omgeving.
